Trafiliście do Ciechanowa, aby obejrzeć Zamek Książąt Mazowieckich i jedną z najoryginalniejszych na świecie wieżę ciśnień? Warto jeszcze dołożyć 16 kilometrów i pojechać do Gołotczyzny, aby odwiedzić Muzeum Pozytywizmu poświęcone w dużej części Aleksandrowi Świętochowskiemu, wybitnemu prozaikowi, działaczowi społecznemu, a przede wszystkim gorącemu propagatorowi idei pozytywizmu. Wraz z właścicielkę wsi Aleksandrą Bąkowską, przyczynił się do powstania szkoły gospodarstwa domowego dla dziewcząt wiejskich oraz szkoły rolniczej dla chłopców. Jak na owe czasy były to przedsięwzięcia pionierskie.
W skład muzeum wchodzi kompleks budynków, do których należy m.in. dwór hrabianki Aleksandry Bąkowskiej oraz willa Krzewnia, w której przez kilkadziesiąt lat mieszkał i tworzył Świętochowski. We wnętrzach muzealnych można zobaczyć pamiątki po pisarzu oraz pięknej dziedziczce: oryginalny wystrój jadalni, biblioteki oraz gabinet, w którym powstały najważniejsze dzieła Świętochowskiego. W dworku Aleksandry Bąkowskiej mieści się z kolei stała ekspozycja ,,Szlachta mazowiecka w malarstwie i wnętrzach’’, a w sąsiednim dworku drobnoszlacheckim możemy podziwiać wystrój pokoju jadalnego i sypialnię dziewiętnastowiecznej okolicznej szlachty. Dworek został przeniesiony z leżącego niedaleko Mężenina-Węgłowic. Muzeum położone jest w okazałym parku, który zachęca do spacerów.
Filozof, redaktor, wydawca
Wróćmy do postaci Aleksandra Świętochowskiego. Urodził się w 1849 r. na Podlasiu, zmarł 25 kwietnia 1938 r. w ukochanej Gołotczyźnie. Jego manifest My i wy (1871) oraz Praca u podstaw (1873) zawierają główne założenia programowe pozytywizmu. W życiu wyznawał liberalizm, a w okresie międzywojennym był publicystą opozycyjnym wobec sanacji. Tytuł doktora filozofii (praca ,,O powstaniu praw moralnych’’) uzyskał w Lipsku, w 1876 r. Po powrocie do Warszawy publikował artykuły w „Przeglądzie Tygodniowym”, na łamach którego przedstawił program młodych pozytywistów. Od 1878 r. był redaktorem i wydawcą „Nowin”, przez blisko dwadzieścia lat (1881-1902) wydawał „Prawdę”, gdzie publikował felietony „Liberum veto”, potem miesięcznik „Kultura Polska” i „Humanista Polski”. Współpracował też z „Myślą Narodową”. Zabiegał o autonomię dla Królestwa Polskiego. W 1906 r. założył Towarzystwo Kultury Polskiej, którym kierował do roku 1913. Miało ono swoje oddziały w Ciechanowie, Pułtusku, Mławie, Płońsku.
Aleksander i Aleksandra
Za największe dzieło swojego życia uważał powstanie, jeszcze pod zaborami, szkół rolniczych w Gołotczyźnie – szkoły gospodarstwa domowego dla dziewcząt wiejskich (1909 r.) założonej przez właścicielkę wsi, Aleksandrę Bąkowską i 3 lata później szkoły rolniczej dla chłopców o nazwie Bratne. Być może nie zaangażowałby się osobiście w tę działalność, gdyby nie poznał Aleksandry. Połączyły ich ideały i uczucie. Od 1912 roku aż do śmierci mieszkał w Gołotczyźnie. Jeździł do Golądkowa, Sokołówka i innych szkół z odczytami, do niego także przyjeżdżało wielu pisarzy i działaczy po słowa otuchy, radę. W Gołotczyźnie powstała większość jego aktualnych po dzień dzisiejszy utworów. Tam także stoi pomnik Świętochowskiego dłuta Tadeusza Łodziany.
Willa Alma
W Gołotczyźnie znajduje się także zabytkowy drewniany budynek z 1937 roku (ul. Ciechanowska), w którym Aleksander Świętochowski spędził ostatnie miesiące swego życia (zmarł 25 kwietnia 1938 roku). W otoczeniu domu zachowały się stare drzewa oraz murowana kapliczka. Na budynku znajduje się tablica pamiątkowa ufundowana przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej. Alma to obecnie własność prywatna.
Muzeum Pozytywizmu na Gołotczyźnie
Oddział Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie
ul. Świętochowskiego 16, 06-430 Gołotczyzna
tel. (023) 671 30 78
[email protected]
Informacje: