Wbrew swojej nazwie Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie nie jest poświęcone tylko szlacheckiej historii regionu, choć stanowi ona ważną część muzealnej narracji. W głównej siedzibie muzeum przy ulicy Warszawskiej – mieszczącej przed wojną bank mieszczańsko – rolniczy – można zobaczyć np. ekspozycję związaną z mazowieckim rzemiosłem, historią ciechanowskich Żydów, czy zapoznać się z kolekcję ludowej rzeźby autorstwa Heleny i Mariana Przedpełskich.

Ale na zwiedzających czekają również arcyciekawe wystawy w muzealnych oddziałach: na Zamku Książąt Mazowieckich oraz w dworku Aleksandry Bąkowskiej w Gołotczyźnie (to ostatnie miejsce stanowi część Muzeum Pozytywizmu). Wszystkie te ekspozycyjne lokacje łączy jednak jeden mianownik: prezentują bogatą historię Mazowsza, z jego tradycjami ludowymi i życiem szlachty mazowieckiej, ze szczególnym uwzględnieniem okresu Księstwa Mazowieckiego.

Wieś w miniaturze
Trzon ekspozycji związanej z regionalnym rzemiosłem stanowią dary ludowego artysty i społecznika Kazimierza Bobińskiego. Po pokonaniu poważnej choroby postawił on sobie za cel odtworzenie w drewnie i metalu dawnego życia mazowieckiej wsi: tak, jak je zapamiętał. W muzealnych salach stanęła więc historyczna wiejska osada – obracają się skrzydła wiatraka, obok stoi przydrożny krzyż i dom obowiązkowo kryty strzechą. Nie brakuje także żurawia do czerpania wody ze studni, drewnianego koryta, a także ważnych atrybutów dawnego gospodarstwa: żarna, kieratu i sieczkarni. Ale to nie koniec. Spacerując dalej możemy przyjrzeć się dawnej kuźni czekającej tylko na kowala, który podkuje kolejnego konia, zobaczyć warsztat tkacki, a także ,,wiejskie’’ środki lokomocji: drewniany wóz, sanie, czy tzw. zajdy do przewozu towarów. Wszystko w wersji mini.

W tym samym głównym budynku mamy także okazję wejść w zupełnie inny od poprzedniego świat: żydowskiej społeczności dziewiętnastego wieku, która urządziła się w Ciechanowie, w ówczesnej guberni płockiej w zaborze rosyjskim. Poznajemy także historię żydowskiej diaspory od początku jej istnienia w tej okolicy, aż do jesieni 1942 r., kiedy na rozkaz hitlerowców musieli opuścić miasto. Mamy okazję przyjrzeć się ważnym dla społeczności żydowskiej przedmiotom: menorze, lampce chanukowej, zwojom Tory, czy używanego podczas szabatu kubka kiduszowego.

Powstańcza czapka
Aby ,,posmakować’’ barwnej historii mazowieckiej szlachty oraz całego historycznego księstwa powinniśmy odwiedzić Zamek Książąt Mazowieckich. Stąpając po zamkowych komnatach poznajemy historię Księstwa Mazowieckiego od Konrada aż do wygaśnięcia dynastii w szesnastym wieku i wcieleniu do Polski (1526). Zwiedzający mogą przyjrzeć się także mieczom i innemu uzbrojeniu, podziwiać kunszt autentycznej rycerskiej zbroi, czy zobaczyć aranżację średniowiecznego więzienia. Na koniec poznać – i trochę się przestraszyć – dwunogiego smoka mazowieckiego oraz pojawiającego się znikąd czarnego psa, który podobno od wieków strzeże książęcego skarbu.

Wyposażenie szlacheckiego dworku oraz obyczaje średniozamożnej szlachty możemy już poznać w innym miejscu, w oddalonym o 12 kilometrów Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie, a konkretnie we dworze Aleksandry Bąkowskiej oraz przeniesionym z Mężenina-Węgłowic dworku drobnoszlacheckiego Rzeczkowskich (wraz ze spichlerzem). We dworze możemy zobaczyć wyposażenie szlacheckiego domu z jego nieodłącznymi atrybutami: np. kilimami i dziewiętnastowiecznym sumakiem na ścianie, sekretarzykiem, kropielniczką do wody święconej na drzwiach, pieczęcią herbową oraz pamiątką z Powstania Styczniowego. Sędziwy wnuk powstańca podarował bowiem muzeum autentyczną powstańczą czapkę.

Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie
ul. Warszawska 61a, 06-400 Ciechanów
tel. (23) 672 53 46
[email protected]

Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie
ul. Zamkowa 1, 06-400 Ciechanów
tel. (23) 672 40 64
[email protected]

Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie
ul. Świętochowskiego 16, 06-430 Gołotczyzna
tel. (023) 671 30 78
[email protected]