,,Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim! Pełno nas, a jakoby nikogo nie było: jedną maluczką duszą tak wiele ubyło’’. Któż z nas nie zna tego słynnego trenu Jana Kochanowskiego – jednego z cyklu poświęconego zmarłej dwuipółletniej córeczce Urszulce. Albo słynnej fraszki ,,Na lipę’’ poświęconej pochwale spokojnego, wiejskiego życia, rozpoczynającej się od słów: ,,Gościu, siądź pod mym liściem, a odpocznij sobie! Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie’’. Aby poczuć ową sielską, wiejską atmosferę opiewaną przez poetę trzeba pojechać do Czarnolasu, położonego 45 kilometrów na wschód od Radomia.
W klasycystycznym, dziewiętnastowiecznym dworku znajduje się muzeum poety (oddział Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu). W miejscu, w którym rosła słynna lipa znajduje się teraz pamiątkowy obelisk, a także symboliczny grób Urszulki na zawsze upamiętnionej w cyklu trenów. Przed dworkiem stoi naturalnej wielkości pomnik Jana z Czarnolasu, a nieopadal gotycka kaplica postawiona według tradycji w miejscu dworku Kochanowskich, który został w 1720 r. strawiony przez pożar. Dworek i kaplica stoją w zabytkowym, odrestaurowanym parku krajobrazowym. To tutaj, w rodzinnym Czarnolesie, powstała większość utworów poety, który na dobre – po latach nauki i służby na dworach możnowładców małopolskich – osiadł tutaj na stałe około 1574 r.
Oryginalne wydania
Aranżacja dworku, w którym znajduje się muzeum poety nawiązuje do wystroju renesansowego. Kolejne sale przybliżają kolejne etapy życia mistrza Jana: edukacja, pobyt na dworze królewskim, okres czarnoleski – ziemianin i głowa rodziny, wreszcie działalność publiczna. Miłośników książki zainteresują pierwsze, oryginalne wydania dzieł Kochanowskiego, poszukiwaczy pamiątek historycznych – żelazne drzwi z herbem Kochanowskich Korwin, pochodzące zapewne z dawnego dworu. Aleje otoczającego dworek zabytkowego parku zachęcają do spacerów i refleksji nad życiem.
Jan Kochanowski zmarł nagle podczas pobytu w Lublinie, w sierpniu 1584 r.: śmierć nastąpiła prawdopodobnie na skutek udaru mózgu lub zawału serca. Nie bez wpływu na wczesną śmierć miały zapewne rodzinne tragedie. Najpierw, w 1577 roku zmarł starszy brat, Kasper, w 1579 roku – dwie córki, około roku 1581 – szwagier, Grzegorz Podlodowski, a w 1582 roku został pochowany kolejny brat, Mikołaj, gospodarujący w drugiej części Sycyny. Jan przejął opiekę nad jego dziećmi.
Pośmierne podróże poety
Wiele wskazuje na to, że został pochowany w Lublinie, a dopiero na początku XVII wieku przewieziono go do kaplicy w Zwoleniu, nieopodal Czarnolasu. W przekazach pojawiają sie informacje o dwóch nagrobkach. Pierwszy, w Zwoleniu, miał napis: ,,Tu spoczywa Jan Kochanowski, wojski sandomierski. Niechaj ten nagrobek będzie znakiem widocznym, by światły przechodzień nie przeszedł bez uczczenia prochów tak wielkiego męża, którego pamięć u ludzi wykształconych trwać będzie wiecznie. Umarł w roku 1584, dnia 22 sierpnia, mając lat 54’’.
Na osobną historię zasługuje historia kilku pochówków poety. Dość powiedzieć, że ostatni pogrzeb urządzono mu całkiem współcześnie, 21 czerwca 1984 r., z udziałem kardynała Franciszka Macharskiego. Jan z Czarnolasu wraz z najbliższymi spoczął w krypcie grobowej kościoła w Zwoleniu.
Muzeum Jana Kochanowskiego
Czarnolas 36, 26-720 Policzna
tel. (48) 677 20 05
[email protected]
Informacje: