Spacer śladami książąt mazowieckich należy obowiązkowo zaplanować uliczkami Starego Miasta, ale najlepiej rozpocząć wcześniej – od placu Trzech Krzyży, a potem kościoła świętej Anny, aby ostatecznie dojść Krakowskim Przedmieściem do Zamku Królewskiego. Wszystkie te miejsca – i jeszcze dużo, dużo innych – związanych jest z historią księstwa. Ale po kolei.
Warszawa została założona około 1300 r. przez księcia Bolesława II, wnuka Konrada Mazowieckiego. Najstarsza część Warszawy, obejmująca w początkach XIV w. obszar dzisiejszego Starego Miasta, była otoczona wałem, a pierwszymi murowanymi budowlami były: wieża Grodzka w miejscu zamku, wieża Bramna (tzw. wieża Żuraw) oraz dwie bramy prowadzące do miasta: Krakowska i Nowomiejska. W miejscu dzisiejszej katedry św. Jana znajdował się drewniany kościół, a na rynku dom zarządzającego grodem wójta.
U szczytu potęgi
W 1406 r. Warszawa zastąpiła Czersk w roli stolicy wschodniego Mazowsza. W tym samym roku książęta założyli za murami miejskimi Starej Warszawy nowe miasto – Nową Warszawę. I tak jak Stara Warszawa miała w herbie syrenę (co prawda bardziej przypominała ona harpię niż piękną pannę z mieczem), tak Nowe Miasto otrzymało inny herb przedstawiający pannę z jednorożcem. W tym czasie – na przełomie XIV i XV wieku – Księstwo Mazowieckie osiąga apogeum swojej potęgi, a jego władcy stają się jednymi z najważniejszych graczy na arenie politycznej w tej części Europy. Warto tutaj dodać, że wschodnie Mazowsze rządzone przez księcia Janusza odegrało ważną rolę w przygotowaniach do bitwy pod Grunwaldem.
Ponad 100 lat później dzieje Księstwa Mazowieckiego zmierzają do końca. W ciągu dwóch lat umierają Stanisław (1524) i Janusz III (1526) – dwaj ostatni książęta mazowieccy sprawujący władzę na wschodnim Mazowszu. Ich ziemie zostają włączone do Polski. Zgon książąt do dziś wydaje się zagadkowy, niektórzy podejrzewali nawet podwójne morderstwo, które miało położyć kres Księstwu Mazowieckiemu.
Rządy księżnej Anny
Tak zaznajomieni wstępnie z dziejami powstania i upadku Księstwa Mazowieckiego możemy rozpocząć spacer po historycznych miejscach związanych z władcami Mazowsza. Zacznijmy od placu Trzech Krzyży. Nazwa placu pochodzi zapewne od trzech legendarnych pustelników, którzy mieszkali tu, gdy w miejscu Warszawy szumiała nieprzebyta puszcza. Ponoć książę Siemowit I był świadkiem, jak kiedyś pustelnicy pomagali zwierzętom. Na pytanie księcia, po co to robią, odpowiedzieli, że życie bez pomagania innym jest puste. Książę postanowił zatem pomóc świętym mężom, przysyłając im różne dary. Ściągnął tym na nich nieszczęście. Rozbójnicy, myśląc, że książę w leśnej chatce ukrywa swoje skarby, napadli na pustelników i zabili ich.
Z kolei kościół świętej Anny związany jest z okresem świetności księstwa, choć został konsekrowany w dość dramatycznym momencie, w grudniu 1454 r., kilka miesięcy po tragicznej śmierci syna księżnej Anny. Świątynię ufundowała bowiem i sprowadziła do niego z Krakowa bernardynów księżna Anna Fiodorówna – synowa księcia Janusza Starszego i matka księcia Bolesława IV. Po jego śmierci księżna sprawowała władzę na Mazowszu w imieniu swych małoletnich wnuków. W kościele znajdował się nagrobek innej księżnej Anny – matki ostatnich książąt mazowieckich – ufundowany przez jej syna Stanisława, lecz nie zachował się do dzisiaj.
Warszawskie Centrum Informacji Turystycznej
ul. Plac Zamkowy 1/13, 00-267 Warszawa
tel. (22) 635 18 81
[email protected]
Informacje: