W dolinie dolnego Bugu

Popowo Kościelne

W Popowie Kościelnym wart odwiedzenia jest zabytkowy kościół – Sanktuarium Matki Boskiej Popowskiej.
Świątynia w stylu neogotyckim została wybudowana według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego
w latach 1900-1906. W podziemiach znajdują się krypty dawnych właścicieli tutejszych ziem. Przed kościołem
pięknie zagospodarowany plac wiejski z dębem posadzonym w 1920 roku, nazwanym „Dębem Wolności”.
Tuż za opłotkami wioski zobaczyć można rozległe nadbużańskie łąki poprzecinane starorzeczami. To raj dla
miłośników ptaków. Mnóstwo tu ich, zwłaszcza na wiosnę. Na niewielkim wzgórzu za cmentarzem odnaleźć można
ślady dawnego kirkutu. To pierwszy cmentarz żydowski na naszej trasie.

Dalsza trasa wiedzie doliną dolnego Bugu. Rzeka nie jest uregulowana i obwałowana. Mnóstwo tu starorzeczy,
łąk rozległych i wierzb – symboli Mazowsza. Tuż za wioską Janki (ok. 2,5 km od Popowa) na łąkach rośnie
grupa wierzb tworzących wyjątkowo uroczy gaik wart umieszczenia na fotografiach i obrazach.

Zatory znane ze Zmienników

Miłośnikom polskich seriali polecamy krótki wypad do Zator, gdzie znajduje się pałac, w którym bohaterowie
„Zmienników” kupowali bimber. Mimo, że zabytek nie jest udostępniony dla turystów, jego sylwetkę
i otaczający park warto poznać z zewnątrz. Obok murowany kościół pw. Maryi Panny Królowej Świata
wybudowany w latach 20. XX wieku w modnym wówczas stylu polskim historycznym.

Po drodze do Zator warto zatrzymać się w pobliżu skrzyżowania z drogą Wierzbica – Wyszków. Skrzyżowanie
to jest na wysokiej skarpie, z której widać nieodległe Popowo z charakterystyczną sylwetką kościoła oraz…
Warszawę! Do centrum stolicy jest ponad 37 km w linii prostej.

Barcice

Kolejną nadbużańską miejscowością na naszej trasie są Barcice. W środku wsi jeden z najpiękniejszych
drewnianych kościółków Mazowsza. Jest to świątynia pw. św. Stanisława Biskupa, zbudowana
w drugiej połowie XVIII wieku. Z Barcic jedziemy do Wyszkowa przez miejscowość gminną
Somianka. Tuż za Somianką, przy drodze Wierzbica – Wyszków po prawej stronie ciekawy pomnik pilota Stefana
Okrzei. Pomnik przypomina wielkie skrzydło samolotu, a postawiono go w miejscu, gdzie 5 września 1939 roku
rozbił się zestrzelony przez Niemców polski samolot myśliwski.

Wyszków na nadbużańskiej skarpie

Wyszków tonie – śpiewały kiedyś Elektryczne Gitary, ale to raczej mało prawdopodobne, bo miasto
położone jest na wysokiej skarpie i od tego położenia być może bierze swoją nazwę.
Najciekawszym zabytkiem miasta jest Sanktuarium św. Idziego – neoklasycystyczny kościół parafialny
z ciekawą historią patrona. Znajdująca się obok plebania doczekała się wspomnienia na kartach literatury,
w jednym z opowiadań – reportaży Stefana Żeromskiego z czasów wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Wówczas
na probostwie zatrzymali się członkowie rewolucyjnego rządu – m.in. Julian Marchlewski i Feliks Dzierżyński,
oczekując na zdobycie Warszawy, a finalnie… uciekając w popłochu.

Bliżej centrum miasta, na nadbużańskiej skarpie, rozpościera się park miejski Karola Ferdynanda Wazy,
a w jego sąsiedztwie obelisk rodu Wazów z XVII wieku, uznawany za jeden z najstarszych świeckich pomników
w Polsce. W samym parku warto zwrócić uwagę na historyczną kordegardę, a także na ławeczkę Jerzego
Różyckiego – kryptologa, współautora złamania szyfru Enigmy, który w Wyszkowie kończył szkołę średnią.
Park zdobi także pomnik Cypriana Kamila Norwida. Przy wyszkowskim moście na Bugu dwa pomniki –
po lewej poświęcony Żołnierzom Wyklętym ziemi wyszkowskiej, a po prawej poświęcony urodzonemu
w Wyszkowie dowódcy Powstania w Getcie Warszawskim Mordechajowi Anielewiczowi. Na Placu Wyzwolenia
pomnik przedwojennego Burmistrza Wyszkowa Stanisława Wolskiego, który wraz z żoną uratował
w czasie wojny dwie żydowskie dziewczynki. O dawnej społeczności żydowskiej Wyszkowa
przypomina pomnik usytuowany w miejscu dawnego kirkutu. Zlokalizowany jest we wschodniej części miasta,
tuż nad nadrzecznymi łąkami.

Brańszczyk

Brańszczyk to duża wieś gminna malowniczo położona nad Bugiem. We wsi kościół z pierwszej połowy
XIX wieku, również XIX-wieczny dworek, kilka tablic i pomników upamiętniających ważne
wydarzenia z dziejów okolic. Największą atrakcją miejscowości jest Skansen im. Marii Żywirskiej,
etnografki urodzonej w Brańszczyku. W skansenie do obejrzenia chata kurpiowska
wraz z ogródkiem, stodoła wypełniona narzędziami oraz kuźnia. W domu sołtysa ekspozycja prac lokalnego
artysty Stanisława Kądzieli, który wyłącznie przy pomocy tradycyjnych narzędzi, wyrzeźbił miniatury wszystkich
kapliczek i krzyży przydrożnych w gminie. Jest ich ponad 170.

Na południowy wschód od Brańszczyka rozciągają się rozległe łąki nadbużańskie, wśród których płynie
ostatnia z wielkich, nieujarzmiona i dzika rzeka Europy. Na tutejszych łąkach ornitolodzy stwierdzili
gniazdowanie niezwykle rzadkiego kulika wielkiego. W malutkiej wioseczce Tuchlin stoi tablica informująca,
że właśnie tu znajduje się środek Europy. Tuż powyżej Tuchlina do Bugu uchodzi malutka rzeczka Tuchełka.
Na ryby w to miejsce przyjeżdżał kardiochirurg Zbigniew Religa. Twierdził, że nigdzie nie widział takich
wschodów słońca, jak nad Bugiem, przy ujściu Tuchełki.

Poręba

Ta otoczona lasami Puszczy Białej miejscowość znana jest z zabytkowego kościoła pw. św. Barbary.
We wrześniu 1939 roku maszerował tędy oddział majora Henryka Dobrzańskiego Hubala. Przypominają o tym
działająca w dzwonnicy izba pamięci oraz mural. Izbę można zwiedzić po wcześniejszym umówieniu
(kontakt@parafiaporeba.pl). Obok kościoła znajduje się zabytkowa kaplica poświęcona jednemu
z dowódców Powstania Styczniowego w Puszczy Białej – Karolowi Frycze.

Brok

Brok to miasto położone na wschodnich rubieżach rozległych włości biskupów płockich w Puszczy Białej.
Pamiątką po czasach władania biskupów są ruiny zamku. Do czasów współczesnych ostał się fragment jednej
z wież. W Broku wart obejrzenia jest także kościół pw. św. Andrzeja Apostoła zlokalizowany na środku
dawnego rynku. Kościół, zaprojektowany przez Jana Baptystę Wenecjanina, zdobi sklepienie kolebkowe pokryte
bogatą polichromią. Takie same spotkamy w Pułtusku i Brochowie. Przy kościele głaz poświęcony przyrodnikowi
Wojciechowi Jastrzębowskiemu, twórcy pierwszej na ziemiach polskich szkoły leśnej w pobliskim Feliksowie.
Brok jest pięknie położony na wysokiej skarpie. W mieście i okolicy kilka ośrodków wczasowych,
których goście korzystają z uroków rzeki i rozległych lasów Puszczy Białej.

Przy ulicy Henryka Sienkiewicza znajduje się stary cmentarz żydowski z zachowanymi macewami.
Obok kurhan grzebalny związany z epidemią, jaka nawiedziła Brok na przełomie XVII i XVIII wieku.