Chopin uwielbiał podróżować i poznawać nowe miejsca. Latem 1827 r. wspólnie z hrabią Ksawerym Zboińskim wybrali się w podróż do Gdańska. Zanim tam jednak wyruszyli, hrabia gościł młodego kompozytora w swoim majątku w Kowalewie. Zdążyli także odwiedzić Wzgórze Tumskie w Płocku oraz majątek w Rościszewie niepodal Sierpca, który należał do rodziny hrabiego Zboińskiego.

Fryderyk był zachwycony pobytem w Kowalewie. – Powietrze świeże, słonko ślicznie świeci, ptaszki świergocą, strumyka nie ma, boby mruczał, ale za to jest staw i żaby ślicznie śpiewają – pisał z Kowalewa do sióstr w Warszawie. Młody Chopin spędził w Kowalewie zaledwie kilka dni, za to w cudownej sielskiej atmosferze i w towarzystwie najbliższej rodziny hrabiego: jego żony i trzech kilkuletnich córek. O jednej z nich, Kamili, wspomina w dalszej części listu: – Ależ najzabawniejszy jest koss, co przed oknami awantury wyśpiewywa, a po kosie najmłodsza Kamilka Pana Zboińskiego, co jeszcze dwóch lat nie ma, polubiła mię i paplocze, że „Kagila koteć pana koteć”.

Zostały wspomnienia i…drzewa
Nie wiadomo, jak wyglądał w pierwszej połowie XIX w. majątek w Kowalewie, bo nie ma po nim śladu. Należał do rodziny Zboińskich do 1843 r., kiedy kupiła go Krystyna Fink. Nowy dwór został wzniesiony przed 1859 r. dla Antoniego Jabłońskiego, do którego wówczas należało Kowalewo. Dziś budynek popada w ruinę, a z dawnych czasów pozostał jedynie starodrzew ze starą aleją lipową. Dwór Jabłońskiego zbudowano prawdopodobnie w tym samym miejscu, w którym znajdowała się posiadłość odwiedzona w 1827 r. przez Chopina.

Towarzysz podróży Chopina – hrabia Franciszek Ksawery Zboiński – urodził się w 1795 r. w Kozłowie. Jego przodkowie pochodzili ze Zboińskich herbu Ogończyk ze Zbójna i Ossówki. Był synem szambelana królewskiego Jana Nepomucena Zboińskiego i Joanny z Jeżewskich, dziedzicem dóbr kozłowskich na Pomorzu. Kozłowo było ordynacją (czyli wielkim majątkiem rodowym) położoną w powiecie świeckim w Prusach Królewskich. Hrabia Zboiński był ponadto właścicielem Kowalewa, Lubczy i Dziewanowa.

Ożenił się 4 listopada 1818 r. w Radzanowie w powiecie mławskim z Antoniną Niemojewską herbu Rola i miał z nią trzy córki, które – jako kilkulatki – Chopin poznał podczas pobytu w Kowalewie. O dużej zażyłości Zboińskiego z rodziną Chopinów świadczyć może fakt, że w 1815 r. hrabia został poproszony, aby zostać ojcem chrzestnym ich najmłodszej córki Emilii. W późniejszych latach hrabia Zboiński wyemigrował i wrócił dopiero ok. 1839 r. W latach 40. aktywnie występował przeciwko zaborcy, za co osadzono go w więzieniu. Zmarł w 1853 r. w Świeciu.

Przystanek w Rościszewie
W podróży na Pomorze podróżnicy zatrzymali się na kilka dni w Rościszewie, majątku położonym niedaleko Sierpca. Rościszewo to było historyczne gniazdo rodowe Rościszewskich herbu Junosza. W tym okresie wieś i majątek należały do rodziny Jeżewskich – przodków matki hr. Zboińskiego. Podróżnicy zatrzymali się w otoczonym pięknym parkiem późnobarokowym dworze. Był to okazały budynek wzniesiony właśnie na zlecenie rodziny Jeżewskich, właścicieli tych ziem od końca XVIII w.

Podczas pobytu w Rościszewie Fryderyk wstąpił do pobliskiego kościoła pod wezwaniem Opieki św. Józefa. Historia tej parafii sięga XIV w., lecz kościół, który odwiedził kompozytor, został zbudowany w latach 1779-1781 na miejscu poprzedniej murowanej świątyni z końca XVI w. Dziś w odrestaurowanym dworze znajduje się siedziba władz gminy oraz Izba Pamięci Fryderyka Chopina. Przed wejściem natomiast witają nas rzeźby nawiązujące do wizyty Chopina.

Podróż na Pomorze
– Dziś więc w Płocku, jutro w Rościszewie, popojutrze w Kikole, parę dni w Turznie, parę dni w Kozłowie i moment w Gdańsku i na powrót!– pisał Fryderyk Chopin 6 lipca 1827 r. w liście adresowanym do rodziny w Warszawie, wymieniając kolejne etapy planowanej podróży wakacyjnej. Młodzieniec towarzyszył w podróży na Pomorze hrabiemu Ksaweremu Zboińskiemu. Dziś trudno stwierdzić ze stuprocentową pewnością, czy Chopinowi udało się dotrzeć nad Bałtyk, lecz dzięki korespondencji kompozytora wiadomo, jakie miejscowości podróżni odwiedzili po drodze.

Urząd Gminy w Rościszewie
Izba Pamięci Fryderyka Chopina
ul. Armii Krajowej 1, 09-204 Rościszewo
tel. (024) 276-40-76,
[email protected]