Zamek w Czersku rozbudza wyobraźnię. Wystarczy wejść na zamkową wieżę, z której rozpościera się widok na okolicę, aby przenieść się do czasów Konrada Mazowieckiego. Nawet sady otaczające dawną twierdzę mają historyczne znaczenie, bo zawdzięczamy je królowej Bonie. Twierdza w Czersku należała do najważniejszych ośrodków militarnych Księstwa Mazowieckiego. Do dziś zamczysko ma swoje tajemnice, bo podobno w podziemiach kryją się nieprzebrane skarby.

Czersk, dziś niewielka wioska, w czasach panowania książąt mazowieckich był obok Płocka największym ośrodkiem władzy na Mazowszu i stolicą wschodniej jego części. Komesem czerskiego grodu był w XI w. Magnus – zapewne syn króla Anglii Harolda II. Być może jego grób odkryli archeolodzy podczas wykopalisk na terenie kościoła grodowego. W XI w., gdy Płock uznawano za stolicę Mazowsza, Czersk był jego centrum militarnym. W miejscu dzisiejszego zamku wznosił się warowny gród, obok którego rozwijało się podgrodzie. W połowie XIV w. przekształciło się ono w miasto, a obecny Plac Tysiąclecia stał się jego rynkiem. Do dziś zachował się średniowieczny układ urbanistyczny z rynkiem i odchodzącymi od niego promieniście ulicami.

Okrutny Konrad

Książęta mazowieccy rozbudowali czerski gród. Tutaj książę Konrad I Mazowiecki więził swojego rywala księcia śląskiego Henryka Brodatego. Nieszczęśnik był zamknięty w specjalnej skrzyni, z której wystawały mu tylko kończyny i głowa. Konrad Mazowiecki chciał na swym więźniu wymusić ustępstwa polityczne. Dopiero żona śląskiego księcia, Jadwiga, ubłagała okrutnego Konrada, by wypuścił jej męża. Z Czerska władzę nad wschodnim Mazowszem sprawował wnuk Konrada Mazowieckiego – Konrad II.

Gród był też stolicą księcia Trojdena – założyciela dynastii, która rządziła całym Mazowszem aż do jego inkorporacji w 1526 r. Trojden jako władca czerski wprowadził do heraldyki mazowieckiej dwunogiego zielonego smoka na białej tarczy herbowej – wywernę, dlatego też mazowiecki smok bywa nazywany żmijem czerskim.

Wiedźmin i pikniki historyczne
Ostatnim księciem, który sprawował władzę z Czerska był Janusz I. Zapisał się w historii tym, że kazał w miejscu grodu wznieść murowany zamek. Do naszych czasów przetrwały znaczne fragmenty murów obwodowych z wieżą bramną oraz wieże zachodnia i południowa. Na dziedzińcu odkryto ślady po fundamentach rezydencji książęcej – tzw. Domu Wielkiego – oraz miejsce, gdzie znajdował się kościół grodowy. Książę Janusz podjął też inną, jeszcze ważniejszą dla Czerska decyzję – przeniósł stolicę wschodniego Mazowsza do Warszawy, miasta rozwijającego się prężniej, czym skazał Czersk na powolne zapomnienie. Choć wielu turystów pyta o kręconego na zamku Wiedźmina, to gospodarze zamku – Ośrodek Kultury w Górze Kalwarii – dbają o to, aby magnesów przyciągających do tej bajkowej krainy było dużo więcej. Od wiosny do jesieni czerski gród zaprasza na pikniki historyczne, podczas których można dotknąć szczypty żywej historii, obejrzeć pokazy grup rekonstrukcyjnych i wziąć udział w warsztatach związanych z realiami dawnego życia. A na zwolenników aktywności fizycznej czeka przebiegający w okolicy – i zahaczający o zamek – Nadwiślański Szlak Rowerowy prowadzący malowniczą doliną rzeki Jeziorki.

Zamek na skarpie
Mimo licznych rekonstrukcji i skutków wojennej pożogi – w czasie potopu szwedzkiego warownię poważnie zniszczała bowiem armia Karola Gustawa – zamek zachował pierwotny, obronny wygląd, nadany mu na przełomie czternastego i piętnastego wieku. Aby poczuć piękno tego miejsca wystarczy wejść na jedną z trzech wież obronnych, gdzie umieszczony został punkt widokowy. Średniowieczna warownia położona jest na wysokiej nadwiślańskiej skarpie, skąd rozpościera się imponująca panorama starorzecza Wisły, z polami, łąkami oraz słynnymi czerskimi sadami owocowymi, których historię zapoczątkowała w tym miejscu królowa Bona.

Zamek Książąt Mazowieckich w Czersku
plac Tysiąclecia 1, 05-530 Czersk
tel. 516 240 046, 503 928 337

[email protected]
www.zamekczersk.pl
www.gorakalwaria.pl