Czasy świetności Serocka najlepiej widać po miejscowym rynku, który zachował – mimo wojennych zniszczeń – średniowieczny układ przestrzenny. Można oczyma wyobraźni zobaczyć gwarne średniowieczne targowisko, bo dzięki książętom mazowieckim Serock wyrósł na ważny ośrodek handlowy północnego Mazowsza. Na wysokiej skarpie nad Narwią wyrósł natomiast gród obronny zwany Barbarką. Dziś w miejscu dawnego grodu powstał punkt widokowy z piękną panoramą Zalewu Zegrzyńskiego. Po zwiedzeniu miasta można wypocząć na miejskiej plaży, popływać kajakiem albo pojechać całą rodziną na piknik do Dyniolandu.

Ale zanim dojdziemy do współczesnych atrakcji Serocka i okolic, cofnijmy się nieco w czasie, do czasów Konrada Mazowieckiego, który zapoczątkował linię Piastów mazowieckich. Książę walczył z nieustannymi najazdami Prusów, pogańskiego ludu zamieszkującego obszar dzisiejszych Mazur. Dzięki temu powstały na północnym pograniczu liczne zamki i grody, które później rozbudowywali kolejni władcy Mazowsza. (W obronie granic znacznie wsparł księcia Konrada jego wojewoda Krystyn, za co zresztą zapłacił życiem z rozkazu swojego pana – piszemy o tym obok).

Wycieczka do Barbarki

Pamiątkami po złotym wieku północnego Mazowsza są imponujące kościoły gotyckie ufundowane przez kolejnych władców Mazowsza. Serock, założony naprzeciw ujścia Bugu do Narwi, był w średniowieczu jednym z ważniejszych grodów na Mazowszu. Obok niego biegły ważne szlaki handlowe: jeden z Rusi do Wielkopolski i na Pomorze oraz drugi z Małopolski do Prus. Książęta mazowieccy i mieszkańcy miasta, wykorzystując dogodne położenie Serocka, bogacili się na handlu, pobierając myto w komorze celnej.

Miejsce po dawnym grodzie nazywane jest dziś Barbarką

Komora celna znajdowała się przy strażnicy, zwanej dziś Barbarką, którą wzniesiono już w XI w. i która istniała do XIII w. Gród chroniły drewniano-ziemne umocnienia, a dostęp do niego utrudniały głębokie wąwozy. Podczas wykopalisk archeologicznych odkryto ułamki potłuczonych naczyń glinianych i kości zwierzęcych. Mieszkańcy grodu zajmowali się rolnictwem, rybołówstwem i rogownictwem. Gdy gród został opuszczony, jego teren był wykorzystywany jako cmentarz. W XVII w. stanęła tu kaplica pod wezwaniem św. Barbary. Dziś wzgórze – miejsce po dawnym grodzie – zostało zaadaptowane na malowniczo położony punkt widokowy, z którego można oglądać Zalew Zegrzyński.

Świątynia na skarpie

Obok grodu, w miejscu, gdzie wcześniej istniała osada targowa, wyrosło miasto, któremu w 1417 r. książę Janusz I Starszy nadał prawa miejskie. Do dziś zachował się wytyczony przez księcia układ ulic z rynkiem i ratuszem w centrum. Ostatni książęta mazowieccy – Stanisław i jego młodszy brat Janusz III – ufundowali tu gotycki kościół, który pierwotnie nosił wezwanie św. Wojciecha, a obecnie Zwiastowania NMP.

Jednonawowa świątynia usytuowana jest na wysokiej skarpie nad Zalewem Zegrzyńskim. Na fasadzie znajdował się unikatowy zegar słoneczny z wierszowanym napisem: ,,To pomnij, czas ucieka, śmierć goni, wieczność czeka’’. Choć książęta ufundowali kościół, to nie dane im było modlić się w tej świątyni. Została bowiem ukończona już po ich tragicznym zgonie i włączeniu Mazowsza do Polski. Dziś jest nowy zegar, a na nim napis: Tempus Fugit (Czas ucieka).

Na plażę, na rower

Ale Serock to nie tylko zabytki i historia, ale także piękna okolica: malownicze skarpy na Narwi, Jezioro Zegrzyńskie, a nad brzegami jeziora popularne dziś miejscowości wypoczynkowe. Plaża miejska w Serocku (ul. Retmańska) jest znana z najróżniejszych atrakcji: od wodnego placu zabaw dla dzieci, aż po lokalne bary i restauracje. Do Serocka można również dopłynąć statkiem z warszawskiej przystani przy Podzamczu. Zalew jest wprost idealnym miejscem do uprawiania sportów wodnych (oprócz żeglarstwa uprawiany jest popularny kitesurfing, windsurfing czy kajakarstwo) oraz wędkarstwa. Wokół jeziora znajduje się dwanaście szlaków rowerowych o łącznej długości 351 kilometrów.

Dlaczego zginął Krystyn?

Od początku rządów księcia Konrada ziemię mazowiecką prześladowały najazdy Prusów, jednego z plemion bałtyjskach. Napadali oni na mazowieckie grody i osady, paląc je i zabijając mieszkańców. Do walki z najeźdźcami stanął wojewoda księcia mazowieckiego Krystyn. Udało mu się powstrzymać najazdy Prusów, czym zdobył sobie podziw rycerzy i przydomek Tarcza Mazowsza. W 1217 r. Konrad Mazowiecki pojmał Krystyna, uwięził go, kazał wyłupić mu oczy, a następnie zgładzić. Do dziś nie wiadomo, jaka była przyczyna tego dziwnego i wręcz nielogicznego zachowania księcia. A Konrad sprowadził na pomoc Krzyżaków, co miało skutki dla calego Korony.

Punkt Informacji Turystycznej
ul. Kościuszki 8A, Legionowo (Centrum Komunikacyjne – dworzec)
tel. 519 15 17 17
jezioro@zegrzynskie.pl