Siedlce, oddalone od Warszawy na wschód o prawie 100 kilometrów, leżą na Wysoczyźnie Siedleckiej, która stanowi wyniesioną część Niziny Południowopodlaskiej. Miejscowość, wzmiankowana w dokumentach kościelnych już w 1448 roku, uzyskała prawa miejskie w połowie XVI wieku jako posiadłość rodu Gniewoszów herbu „Rawicz”, którzy przybrali nazwisko Siedleckich. Okres największego rozkwitu miejscowości przypada na czasy, kiedy właścicielką miasta była Aleksandra Ogińska. W II połowie XVIII wieku przebudowała ona pałac, ukończyła miejski ratusz, powstały też inne nowe budowle, a miasto zyskało stylowy otwarty układ urbanistyczny. Dzięki swojej pozycji i rodowym koneksjom (ciotecznym bratem Aleksandry był król Stanisław August Poniatowski), hetmanowa Ogińska uczyniła Siedlce ważnym punktem na kulturalnej i towarzyskiej mapie arystokracji ówczesnych ziem polskich. Król odwiedził miasto w 1793 roku, a rok później gościł tu Tadeusz Kościuszko.
Na poznanie najważniejszych atrakcji miasta należy przeznaczyć ok. 4 godziny.
Zwiedzanie zaczynamy od dworca PKP, budowli wskazującej na znaczenie tego miejsca na mapie kolejowej Polski. Pierwsza stacja w Siedlcach powstała w 1866 roku na trasie linii Warszawa – Brześć. W XX wieku Siedlce stawały się coraz większym węzłem i zyskały nowy, obszerny dworzec, który został zniszczony w 1945 roku przez wojska niemieckie. Obecny budynek pochodzi z lat po II wojnie światowej. Z dworca ulicą Jana Kilińskiego kierujemy się do centrum miasta. Przy rondzie Romana Dmowskiego uwagę zwraca duża narożna kamienica z przełomu XIX i XX wieku, ślad dawnej zabudowy. Przy kolejnym skrzyżowaniu – placu Tysiąclecia – zobaczymy kościół garnizonowy Najświętszego Serca Pana Jezusa. To dawna cerkiew prawosławna, wzniesiona w 1869 roku i przebudowana na kościół katolicki przed II wojną światową.
W dalszej kolejności naszą uwagę zwraca budynek ratusza, który zbudowany został w połowie XVIII wieku z fundacji księżnej Ogińskiej w miejscu starszej budowli drewnianej. W 1784 roku uszkodził go pożar, po którym obiekt rozbudowano poprzez dodanie dwu skrzydeł bocznych. Na jego dachu zainstalowano konduktor czyli piorunochron, co nadzorował matematyk królewski Adam Kukiel. Ostateczna forma budynku łączy architekturę późnobarokową z klasycystyczną, a dominującym elementem jest ośmioboczna wieża z galeryjką i zegarem zwieńczona figurą Atlasa dźwigającego kulę globu ziemskiego. Mieszkańcy Siedlec nazywają figurę Jackiem, z czasem ratusz przejął tę zwyczajową nazwę.
W budynku ma siedzibę Muzeum Okręgowe ze zbiorami dotyczącymi historii i kultury Podlasia Zachodniego. Są tu obrazy artystów pochodzących z Siedlec – Małgorzaty Łady-Maciągowej oraz Michała Borucińskiego. Warto zwrócić uwagę na znajdujący się na obszernym skwerze obok ratusza pomnik z popiersiem Tadeusza Kościuszki, który dwukrotnie przebywał w Siedlcach we wrześniu 1794 roku. Po przeciwnej stronie ulicy Floriańskiej zwraca uwagę fronton barokowej świątyni.
Kościół pw. św. Stanisława Biskupa wzniesiono z fundacji Czartoryskich w pierwszej połowie XVIII wieku. Kilkadziesiąt lat później księżna Aleksandra Ogińska doprowadziła do jego rozbudowy. Budowla w stylu barokowym z elementami klasycyzmu ma ozdobna fasadę z czterokolumnowym portykiem toskańskim. Wśród bogatego barokowego wystroju wnętrza najstarszy jest przesłonięty zasuwą obraz w ołtarzu głównym – Matka Boża z Dzieciątkiem z XVII wieku.
Idąc dalej ulicą Piłsudskiego zobaczymy fasadę klasycystycznego budynku poczty, wzniesionego według projektu Antonio Corazziego w 1928 roku. Ulicą Tadeusza Kościuszki docieramy do bramy zespołu pałacowo-parkowego.
W XVII wieku w jego miejscu stał drewniany dwór, zastąpiony przez rodzinę Czartoryskich w pierwszej połowie XVIII wieku dworem murowanym. Pół wieku później księżna Aleksandra Ogińska sfinansowała rozbudowę kompleksu: w tym czasie powstały rozległe parterowe skrzydła boczne z aneksami, a dwukondygnacyjny korpus główny zyskał okazały czterokolumnowy portyk zwieńczony trójkątnym szczytem. Tak początkowo barokowa budowla zyskała klasycystyczną formę, w jakiej przetrwała do współczesności. Obecnie pałac jest siedzibą Podlaskiego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego. Rozległy park założyli Czartoryscy w XVII wieku, a księżna Ogińska przekształciła go w ogród krajobrazowy „Aleksandrię“ z elementami parkowych wód i sielskimi dekoracjami w typie domku rybackiego, meczetu czy wiatraka. Szczególnie starannie księżna przygotowała ogród na czas wizyty króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, zapełniając parkową scenerię tłumem postaci, witających i zabawiających króla. Idąc dalej trasą spaceru na zachód ulicą Biskupa Ignacego Świrskiego możemy wśród współczesnych domów zobaczyć pojedyncze przykłady zabudowy z XIX wieku.
Kolejnym punktem na trasie naszego spaceru jest katedra Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, która wzniesiona została w latach 1906–1912 w stylu neogotyckim, według kanonu tak zwanego gotyku nadwiślańskiego. W kamienicy naprzeciw kościoła mieści się Muzeum Diecezjalne.
Skarbem muzeum jest, pochodzący z Hiszpanii, obraz Ekstaza św. Franciszka, na którym święty przedstawiony jest w różnych pozach uniesienia duchowej łączności z Bogiem. Jest to częsty temat obrazów hiszpańskiego malarza greckiego pochodzenia, znanego jako El Greco. Ocenia się, że sam wykonał 25 prac, a trzy razy tyle obrazów przedstawiających św. Franciszka wyszło z jego warsztatów. Obraz z Podlasia jest jednym z najwcześniejszych dzieł tego zbioru. El Greco przez wieki uważany był za artystę szalonego i pozba- wionego talentu. Wartość przepojonych mistycyzmem obrazów doceniono dopiero w XX wieku. El Greco uznany został obok Picassa i Velasqueza, za wyraziciela gwał- townego ducha hiszpańskiego. Nie wiadomo jak obraz El Greco znalazł się na Podlasiu. Legendy mówią o żołnie- rzu napoleońskim, o wracającym spod Somosierry hrabią Krasińskim i jest wiele innych. Wiadomo, że wisiał w ma- jątku Tosie, potem zawędrował na parafię w Kosowie Lac- kim i tam go odkryto w 1964 roku podczas katalogowania zabytków województwa warszawskiego. Po szczegółowych badaniach i konserwacji przechowywano go w zbiorach kurii siedleckiej i po raz pierwszy pokazano publicznie w 2004 roku. Odbiór naznaczonego grozą obrazu El Greco nie jest łatwy, to sztuka dla prawdziwych koneserów. Jak na jak na dzieło powstałe około 1575 roku, Ekstaza jest zaskakująco nowoczesna.
Po odwiedzeniu muzeum ulicami Kochanowskiego, Piłsudskiego i Armii Krajowej powracamy do dworca kolejowego.
