Puszcza Kozienicka jest największym kompleksem leśnym w południowej części województwa mazowieckiego; jej powierzchnia to prawie 30 tys. ha. W przeszłości była tradycyjnym miejscem polowań królów polskich. Równinny krajobraz polodowcowy urozmaicają malownicze pradoliny rzek Radomki i Zagożdżonki oraz wzniesienia wydmowe. Bogactwo krajobrazu podkreśla różnorodność zbiorowisk leśnych. Sosna miesza się często z dębami szypułkowymi i bezszypułkowymi. Na granicach swoich zasięgów rosną tu buk i jodła, niespotykane w innych częściach Mazowsza. Podmokłe obniżenia terenu porasta z kolei olcha. Podobnie jak w minionych wiekach, tak i dzisiaj puszcza daje schronienie wielu gatunkom zwierząt. Na małych rzeczkach bobry wznoszą swoje tamy, a między drzewami fruwa szesnaście gatunków nietoperzy. W obrębie puszczy odnotowano występowanie dwustu gatunków ptaków. Do najrzadszych należy bocian czarny. Mokradła na południowym krańcu Puszczy Kozienickiej zamieszkuje rzadki w Polsce żółw błotny.
Dla ochrony bogactwa przyrodniczego puszczy w 1983 r. utworzono Kozienicki Park Krajobrazowy. Ma on ponad 26 tys. ha. Na jego terenie znajduje się kilkanaście rezerwatów. Od 1994 r. teren Puszczy Kozienickiej jest Leśnym Kompleksem Promocyjnym. Na terenie kraju istnieje tylko kilkanaście takich obszarów, utworzonych w celu doskonalenia gospodarki leśnej na zasadach ekologicznych. Widocznym efektem działalności leśników i ochroniarzy jest wyjątkowo dobre zagospodarowanie turystyczne puszczy. Od 2010 r. park wchodzi w skład Mazowieckiego Zespołu Parków Krajobrazowych.
Wyprawę do Puszcz Kozienickiej rozpoczynamy od dotarcia do parkingu leśnego w Augustowie.
• 0,0 km parking leśny w Augustowie
Przez zagospodarowany parking leśny w Augustowie, przy drodze Kozienice – Pionki, biegnie czarny szlak turystyczny. W pobliżu parkingu znajduje się niewielki cmentarz z okresu I wojny światowej. Tereny Puszczy Kozienickiej zostały objęte działaniami wojennymi w czasie tak zwanej operacji dęblińskiej. Pośrodku cmentarza rośnie ponaddwustuletni dąb szypułkowy, będący pomnikiem przyrody. Z parkingu za znakami czarnymi kierujemy się w stronę zabudowań wsi. Początkowo szlak prowadzi równolegle do szosy, a po stu metrach odbija w lewo.
• 0,4 km Augustów
Mała wioska Augustów leży na śródleśnej polanie w samym środku Puszczy Kozienickiej, przy drodze z Pionek do Kozienic. Jej nazwa upamiętnia imię założyciela osady, króla Stanisława Augusta. Na jego rozkaz sprowadzono tu osadników z Puszczy Sandomierskiej. W Augustowie warto odwiedzić Izbę Dydaktyczno-Muzealną Puszczy Kozienickiej (czynną od kwietnia do października w godzinach 8.00-16.00, tel. 48 612 34 41). Mieści się ona w pomalowanej na zielono leśniczówce z 1905 r. W pobliżu stoi drewniana wyłuszczarnia nasion z szyszek. Wybudowano ją w 1933 r. W Polsce zachowało się już bardzo niewiele obiektów tego typu. Obok leśniczówki utworzono niewielki ogród botaniczny, w którym sukcesywnie sadzone są gatunki charakterystycznych dla puszczy drzew i krzewów. Na zewnątrz usytuowano również ekspozycję terenową sprzętu do prac leśnych. W pomieszczeniach izby prezentowane są trzy wystawy, dzięki którym można zapoznać z florą i fauną puszczy oraz historią osadnictwa na obszarze puszczy i gospodarzami terenu – leśnikami.
• 1,4 km skraj lasu
Szlak opuszcza rozległą Polanę Augustowską i wkracza w las. Leśna droga prowadzi przez ładny mieszany drzewostan.
• 2,9 km Czarna Droga
Dochodzimy do Czarnej Drogi. Ten gruntowy trakt wykorzystuje nasyp nieczynnej kolejki wąskotorowej, która woziła puszczańskie drewno do tartaku w Pionkach.
• 4,7 km teren rekreacyjny „Leśniczówka”
Do tego punktu dojechać możemy również samochodem (skręcając z głównej szosy w Czarną Drogę ok. 1,5 km za Augustowem w kierunku Kozienic) i zaparkować na dużym leśnym parkingu. Murowany domek pod lasem nazywany jest Leśniczówką, ale w rzeczywistości pełnił funkcję budki dróżnika. W weekendy działa w nim bar. Na dużej polanie urządzono zadaszone miejsce na ognisko i ustawiono kilka wiat oraz sporo ław i stolików. Ten sympatyczny zakątek jest ulubionym miejscem odpoczynku mieszkańców pobliskich miast. W sobotnie i niedzielne popołudnie w niebo wznoszą się zapachy pieczonych na grillach smakołyków.
Obok Leśniczówki zaczyna się trzykilometrowa ścieżka dydaktyczna „Królewskie Źródła”. Na trasie ustawiono jedenaście tablic, pozwalających zapoznać się z zasadami gospodarki leśnej oraz bogactwem występujących tu gatunków roślin i zwierząt. Początkowo szlak prowadzi dalej nasypem wąskotorówki.
• 5,1 km mostek na Zagożdżonce
Przed mostkiem – po prawej stronie – wzniesiono atrakcyjną platformę widokową. Roztacza się z niej widok na podmokłą, kipiącą zielenią dolinę rzeczki. W wiosenne wieczory możesz tu wysłuchać żabiego koncertu.
Czarny szlak wiedzie dalej prosto (do stacji kolejowej w Żytkowicach – 9,3 km), a ścieżka dydaktyczna skręca w lewo i po stromej skarpie schodzi na dno doliny Zagożdżonki. W tym miejscu rozpoczyna się najatrakcyjniejsza część spaceru. Wędrując długą drewnianą kładką możemy obserwować ryby w rzecznym nurcie. Wokół rozpościerają się trzciny i przypominające zielony dywan turzycowiska; skraj doliny porasta ciemny las olchowy.
• 6,0 km drugi mostek
Z kolejnego mostku roztacza się szeroki widok na dolinę rzeczki. Ścieżka nie przekracza Zagożdżonki, ale skręca w lewo i poprzez las biegnie na zbocze doliny.
• 6,5 km Źródła Królewskie
Ze stromego zbocza Zagożdżonki wypływają trzy źródła czystej chłodnej wody. Ich nazwa upamiętnia króla Władysława Jagiełłę. Legenda mówi, że podczas łowów władca niejednokrotnie raczył się tutejszą smaczną wodą. Największe ze źródeł jest ocembrowane. Woda dość silnym strumieniem wypływa z drewnianego ujęcia. Przy Królewskich Źródłach można przyjemnie odpocząć nawet w największy deszcz, bo w pobliżu ustawiono obszerną zadaszoną wiatę.
Trasa ścieżki dydaktycznej prowadzi dalej leśnymi duktami przez mieszany drzewostan. Na jednym z kolejnych przystanków zwróć uwagę na stare ślady żywicowania sosen. Charakterystyczne nacięcia, którymi do specjalnych kubeczków spływała złota, gęsta ciecz, do niedawna były powszechne w każdym lesie. Dziś należy je traktować jako pamiątkę przeszłości, bo żywicowania zaprzestano ostatecznie w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.
• 7,7 km teren rekreacyjny „Leśniczówka”
Ścieżka dydaktyczna wraca do parkingu przy murowanym domku dróżnika. Stąd czarny szlak prowadzi z powrotem do Augustowa.
• 12,4 km parking w Augustowie
Informacje ogólne:
● długość trasy: 12, 4 km (możliwość skrócenia do 3 km)
● oznakowanie: szlak czarny i zielone oznakowanie ścieżki dydaktycznej
● trudności: trasa łatwa, dobrze przygotowana
● komunikacja publiczna: dojazd PKS z Pionek lub Kozienic
