Niewiele jest w Europie tak dużych, i tak dobrze zachowanych zespołów umocnień jak Twierdza Modlin. Budowę fortyfikacji zaplanował jeszcze Napoleon, ale obecnego kształtu nabrała ona pod rządami armii rosyjskiej, która rozbudowywała ten obiekt przez cały dziewiętnasty wiek. W 1920 r. – już w rękach Rzeczpospolitej – twierdza okazała się ważnym punktem obrony przed bolszewikami. Dziś pozostałości fortyfikacji to atrakcyjny teren dla dłuższych spacerów.

Ba, możemy nawet wziąć udział w spływie kajakowym, który kończy się w okolicach Bramy Ostrołęckiej. Twierdza Modlin położona jest bowiem w malowniczym miejscu, u zbiegu Narwi, Wisły i Wkry. Dziś ten unikatowy zabytek fortyfikacyjny proponuje turystom ciekawą ofertę zwiedzania, zarówno z przewodnikiem, jak i indywidualnie. W Nowym Dworze Mazowieckiem, w którego obszarze znajduje się
dawna twierdza, można wypożyczyć rower i w ten sposób zwiedzać twierdzę i malowniczą okolicę. Warto zacząć np. od zrewitalizowanego Parku Trzech Kultur.

Salutowała Piłsudskiemu
Można sobie np. zaplanować rodzinną wycieczkę szlakiem Baśki Murmańskiej, na którym szukamy małych białych misiów rozmieszczonych na rozległych przestrzeniach twierdzy. O co chodzi z tą Baśką? To polarna oswojona niedźwiedzica przygarnięta w północnej Rosji, a następnie przyjętą do baonu Wojska Polskiego zwanego „Murmańskim”, dowodzonego przez płk. Juliana Skokowskiego. Niedźwiedzica-żołnierka nauczona została musztry i dumnie ramię w ramię kroczyła z żołnierzami. Brała m.in. udział w defiladzie w 1919 roku w Warszawie. Wzbudziła wtedy ogromną sensację, gdy zasalutowała i podała łapę na powitanie samemu naczelnikowi państwa Józefowi Piłsudskiemu. Niedźwiedzica przeszła cały szlak bojowy aż do wolnej Polski, by ostatecznie wraz ze swoim oddziałem stacjonować w Twierdzy Modlin.

Podczas Bitwy Warszawskiej twierdza stanowiła ważny punkt obronny 5 Armii. Modlin był w tym czasie zapleczem walczących i ich bazą zaopatrzeniową. Na początku sierpnia 1920 r. na terenie twierdzy przystąpiono do formowania Dywizji Ochotniczej. 13 i 14 sierpnia toczyły się tu zacięte walki, szczególnie w rejonie grupy fortowej „Gosławice”, gdzie bolszewikom udało się opanować na kilkanaście godzin jeden z fortów, ale udana kontrofensywa, rozpoczęta pod Borkowem, odsunęła zagrożenie. Polegli wtedy żołnierze spoczęli na cmentarzu fortecznym, założonym w 1915 r. na terenie twierdzy.

Rozbudowa bunkrów
W okresie międzywojennym twierdza służyła jako magazyn wojskowy oraz ośrodek szkoleń. Była też siedzibą różnych jednostek wojskowych. Ponownie doszło do rozbudowy bunkrów betonowych. Kolejne oblężenie miało miejsce na początku II wojny światowej – bombardowana twierdza poddała się 29 września 1939 roku po kapitulacji Warszawy. Niemcy nie wykorzystywali jednak modlińskich fortyfikacji do celów militarnych. W największym forcie twierdzy, w Pomiechówku na prawym brzegu Wkry, okupanci utworzyli obóz koncentracyjny. Po wyzwoleniu, w styczniu 1945 roku Modlin zajęło Wojsko Polskie.

Modlin bronił przeprawy
W terminologii wojskowej „przedmoście” oznacza rejon umocniony utrzymywany przez własne wojska dla obrony przeprawy mostowej. Podczas wojny polsko-bolszewickiej ogromne znaczenie militarne miały działania na tzw. Przedmościu Warszawskim, strzegącym przepraw na Narwi i Wiśle w rejonie Warszawy i Modlina. System umocnień przedmościa został przejęty po Niemcach, którzy w latach 1915–1916 wznieśli go, dla obrony przed spodziewaną kontrofensywą wojsk rosyjskich. Linia umocnień biegła od Ryni nad Narwią, przez Strugę, Zielonkę, Starą Miłosną, Wiązownę i Józefów aż do Wisły.

Centrum Informacji Turystycznej
ul. Baśki Murmańskiej 164
tel. 664 775 326
3rzeki@3rzeki.pl