Jeden z najpiękniejszych widokowo szlaków Mazowsza prowadzi stromą skarpą Doliny Pilicy w pobliżu Warki. Wędrówka tą trasą daje również możliwość zwiedzenia ciekawych zabytków Warki, a jesienią spróbowania pysznych jabłek z okolicznych sadów.
• 0,0 km stacja kolejowa w Warce
Szlak czerwony prowadzi sprzed stacji kolejowej w stronę centrum miasta.
• 1,7 km Rynek w Warce
Malowniczo położona na wysokim brzegu Pilicy Warka otrzymała prawa miejskie na początku XIV w. Miasto, korzystnie położone na szlaku handlowym, prowadzącym do Małopolski, rozkwitało pod koniec średniowiecza. Już wtedy Warka słynęła z warzonego w niej piwa – prawdopodobnie stąd wywodzi się nazwa miasta. Ponoć w XVI w. papież Klemens VIII, który przed objęciem stolicy apostolskiej był nuncjuszem w Polsce, upodobał sobie piwo z miejscowego browaru. Na łożu śmierci wyszeptał „Biera di Warka”. Zgromadzeni przy łożu księża sądzili, że chodzi mu o jakąś świętą, więc rozpoczęli modlitwę: „Santa Biera di Warka ora pro nobis”. Papież, usłyszawszy to, roześmiał się, a wrzód będący przyczyną choroby pękł. W ten sposób wareckie piwo uratowało życie dostojnikowi kościelnemu. Tutejszy browar znany jest do dzisiaj, nie tylko na Mazowszu. Liczące nieco ponad siedem tysięcy mieszkańców miasteczko jest również centrum regionu sadowniczego.
Przy kwadratowym ryneczku stoi klasycystyczny ratusz z pierwszej połowy XIX w. Budynek zaprojektował słynny architekt Hilary Szpilowski. Na fasadzie ratusza umieszczono tablice upamiętniające wydarzenia wojenne. Przed budynkiem straży pożarnej stoi zabytkowa drezyna. Z rynku szlak czerwony prowadzi do skrzyżowania z ul. Kozienicką.
•2,0 km Kościół pw. świętego Mikołaja Biskupa
Kościół farny pod wezwaniem Świętego Mikołaja Biskupa wzniesiono na początku XVII w., ale w wyniku wielokrotnych przebudowań zatracił pierwotny charakter. Wewnątrz kościoła zachowały się ciekawe późnorenesansowe ołtarze oraz kilka zabytkowych obrazów i rzeźb. Szlak czerwony skręca w stronę mostu na Pilicy, a my podążamy na wprost ulicą Franciszkańską.
•2,3 km Kościół Franciszkanów
Przy dawnym trakcie prowadzącym do Winiar zwraca uwagę ciekawa barokowa kapliczka. Na czworobocznym wysokim cokole stoi okrągły słup. Kapliczki tego typu są charakterystycznym elementem krajobrazu okolic Warki.
Po prawej stronie ujrzymy najokazalszą budowlę miasta, pofranciszkański zespół klasztorny. Do środka dwuwieżowej barokowej świątyni prowadzi ozdobny portal. We wnętrzu uwagę zwracają barokowe ołtarze i rokokowa ambona. Według tradycji w podziemiach kościoła pochowani są książęta mazowieccy: Trojden I, Ziemowit II oraz Danuta Anna – żona Janusza I.
Warto przejść spod kościoła na pobliski cmentarz. Po drodze miniemy kolejne zabytkowe kapliczki. Na cmentarzu odszukujemy grób Piotra Wysockiego, przywódcy grupy podchorążych, którzy atakiem na Belweder rozpoczęli powstanie listopadowe (1830 rok). Po 29 latach katorżniczej pracy na Syberii wojskowy zdołał powrócić do rodzinnej Warki, gdzie zmarł w wieku 77 lat.
•3,0 km Winiary
W dalszej kolejności wędrujemy prowadzącym ul. Franciszkańską zielonym szlakiem. Znaki doprowadzają nas do dzielnicy Winiary. Tutejszy dwór, nazywany Białym Pałacem, zbudowano pod koniec XVII w. według projektu Augustyna Locciego. 4 marca 1747 r. przyszedł w nim na świat Kazimierz Pułaski, późniejszy uczestnik konfederacji barskiej i bohater walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych. W dworku ma swoją siedzibę muzeum gromadzące pamiątki związane z postacią Pułaskiego i innych Polaków, którzy związali swoje losy ze Stanami Zjednoczonymi.
Pałacyk otoczony jest zadbanym parkiem krajobrazowym. Na jego terenie znajdują się trzy okazałe dęby. Największy z nich ma 440 cm obwodu i liczy ponad 250 lat. Nadano mu imię „Pułaski”. Uwagę zwracają również okazałe lipy. Jedna z nich nosi imię „Lipa Kościuszki”. Po minięciu okazałego pomnika Kazimierza Pułaskiego, schodzimy ku dolinie Pilicy. Po drodze mijamy kilka stawków, wykorzystujących wodę z tryskających ze skarpy źródeł i malownicze, mocno zarośnięte starorzecze. Dalsza droga przeciska się przez sady u podnóża skarpy.
• 4,0 km oczyszczalnia ścieków
Zostawiwszy kolektory po lewej stronie, wędrujemy przez łąki, które na wiosną żółte są od mleczy. Szlak dociera do skarpy i prowadzi dalej wąską ścieżką poprzez porośnięte krzakami zbocze.
• 5,5 km Stara Warka
W dalszej kolejność schodzimy na porośnięte wierzbami nadpilickie łąki, by dojść do Starej Warki. Wieś leży na wysokiej skarpie, rozciętej potężnym wąwozem erozyjnym. Na pamiątkę stoczonej tu bitwy ze Szwedami nazwano go Wąwozem Czarnieckiego. W Starej Warce znajdował się wczesnośredniowieczny gród, który dał początek odległemu o kilka kilometrów miastu. Z pierwotnej osady przetrwał jedynie kilkudziesięciometrowej długości wał ziemny. Resztę zabrały wezbrane wody rzeki.
Ścieżka prowadzi dalej wzdłuż skarpy. Wspina się na porośniętą sadami wysoczyznę, aby po chwili zejść ku łąkom. Ten odcinek jest słabiej oznakowany, ale Pilica po prawej stronie jest najlepszym drogowskazem. Ze skarpy roztaczają się widoki na ciągnące się w oddali lasy Puszczy Kozienickiej. Bliżej widać wieże neogotyckiego kościoła w Rozniszewie.
• 8,0 km Pilica
W średniowieczu Pilica uchodziła w tym miejscu do Wisły – stąd nazwa wioski. Skarpa skręca na północ, wyznaczając krawędź doliny Wisły. Towarzyszy jej zielony szlak. Za wsią ścieżka schodzi z wysoczyzny i prowadzi przez nadpilickie łąki.
• 11,0 km Ostrołęka
Nazwa wsi nawiązuje do jej położenia na „ostrowie” – suchej wyspie wśród podmokłych łąk. W XV w. właściciele Ostrołęki, Ciołkowie, wyjednali dla niej prawa miejskie. Miasto jednakże szybko upadło i do dzisiaj Ostrołęka pozostaje spokojną nadpilicką wsią. Pochodził stąd średniowieczny siłacz, Stanisław Ciołek. Jak pisał Jan Długosz, zdołał on sam wciągnąć na wieżę krakowskiego Kościoła Mariackiego dzwon, z którym nie mogło poradzić sobie czterdziestu ludzi. W Ostrołęce nie zachowało się zbyt wiele pamiątek przeszłości. Jednak warto zwrócić uwagę na XIX-wieczne ogrodzenie cmentarza z narożnymi kapliczkami ewangelistów.
W tym miejscu można zakończyć wędrówkę i wrócić autobusem do Warki lub kontynuować wycieczkę.
Szlak prowadzi teraz prosto na północ i niebawem dociera do zalewowego tarasu Pilicy. Zobaczymy tu malownicze starorzecza. Ścieżka wiedzie przez łęg topolowo-wierzbowy. To typowe dla dużych dolin rzecznych zbiorowisko leśne uzależnione jest od wylewów rzeki, które co roku użyźniają podłoże. Ponieważ coraz więcej rzek jest uregulowanych, naturalne nadrzeczne lasy stają się rzadkością. Za dużym starorzeczem szlak wchodzi na wał przeciwpowodziowy.
• 13,0 km Przylot
W odległości 1 km widać szosę Warszawa – Kozienice. Po dojściu do trasy, skręcamy w lewo.
• 15,0 km Ostrówek
Z tego miejsca odjeżdżają autobusy do Góry Kalwarii, Warszawy albo do Kozienic.
Informacje ogólne:
● długość szlaku: 15 km
● oznakowanie: początkowo znaki czerwone, potem szlak zielony, na końcu bez znaków
● trudności: szlak niezbyt trudny; wąska ścieżka nad Pilicą może być śliska po deszczu
● komunikacja publiczna – tam: pociąg z Radomia lub Warszawy, z powrotem: autobus do Warszawy lub Kozienic
