Synagoga im. Nożyków to jedyna bożnica w Warszawie, która przetrwała II wojnę światową. Zlokalizowana w sercu dawnej dzielnicy żydowskiej obecnie pełni główną synagogą w stolicy oraz siedzibę naczelnego rabina Polski, a także stanowi ważny ośrodek kultury judaistycznej w mieście.
Fundatorem świątyni był Zalman Nożyk – zamożny kupiec handlujący galanterią, który razem z żoną Rywką mieszkał w kamienicy przy pobliskiej ulicy Próżnej. Jako że małżeństwo nie miało dzieci, zdecydowało się przeznaczyć cały swój majątek, czyli ćwierć miliona rubli (co – jak na początek XX wieku – było kwotą oszałamiającą), na wybudowanie w stolicy nowej synagogi.
Bożnicę, która jest przykładem architektury neoromańskiej z elementami ornamentyki bizantyjskiej i mauretańskiej, zaprojektował najprawdopodobniej Leonard Marconi, bratanek słynnego architekta Henryka Marconiego. Do użytku oddano ją użytku po trzech latach budowy, w maju 1902 roku. Przed śmiercią małżonków, zgodnie z ich życzeniem, świątynia przeszła na własność gminy żydowskiej, pod warunkiem, że w nazwie zachowane zostanie nazwisko fundatorów, a w czasie świąt odmawiana będzie modlitwa w ich intencji.
Po wybuchu II wojny światowej synagoga została zamknięta, a następnie zdewastowana przez wojska niemieckie, które przekształciły ją w stajnie i magazyn paszy dla koni. Wraz z utworzeniem getta, świątynia na krótko znalazła się w jego granicach i ponownie pełniła funkcje religijne, a po jego likwidacji uległa zniszczeniu. Po przebudowie synagogę na nowo otwarto w 40. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim – 18 kwietnia 1983 roku.
Wnętrza bożnicy podzielone jest na trzy nawy. Główną salę modlitewną otacza z trzech stron chór, podtrzymywany naprzemiennie przez żeliwne słupy i mauretańskie kolumny. Balustradę zdobioną z kolei elementy z motywami romańskimi. Przy wschodniej ścianie stoi pulpit zakończony złotą kopułą z gwiazdą Dawida, w którym znajduje się Aron Ha-kodesz, służący do przechowywania Pięcioksięgu. Prowadzą do niego marmurowe schodki z ażurową balustradą z motywem roślinnym. Pośrodku znajduje się kwadratowe podwyższenie, czyli ogrodzona balustradą bima.
W synagodze im. Nożyków – oprócz obchodów szabasów i innych świąt żydowskich – organizowane są koncerty, spotkania oraz wernisaże, a także prowadzone wykłady. Świątynia jest także jednym z miejsc, gdzie odbywają się wydarzenia w ramach corocznego festiwalu kultury żydowskiej Warszawa Singera.
Informacje: