Bazylika Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Czerwińsku nad Wisłą – jedna z największych i najbardziej okazałych świątyń romańskich na terytorium Polski – to wyjątkowy skarb Mazowsza. Odwiedzających kościół zachwyca nie tylko jego wyjątkowa architektura, ale także historia, która wiąże obiekt z postaciami najważniejszych władców regionu i kraju.

Przyjmuje się, że świątynia – wraz z klasztorem kanoników regularnych – powstała w I połowie XII wieku z fundacji biskupa płockiego Aleksandra z Malonne i przy wsparciu książąt Bolesława Kędzierzawego i Henryka Sandomierskiego. Kompleks, którego budowę oficjalnie przypieczętowała bulla papieża Hadriana IV, został po oddaniu do użytku przekazany pod opiekę kanoników reguły św. Augustyna. Z biegiem lat stworzyli oni w Czerwińsku jedno z kluczowych na Mazowszu centrów religijnych, angażując się przy tym w pomoc społeczną oraz otwarcie domu opieki i szpitala. Świątynia z Czerwińsku stała się równocześnie areną ważnych wydarzeń o charakterze politycznym.

W 1410 roku modlił się w niej król Władysław Jagiełło przed wyprawą pod Grunwald, by walczyć przeciw krzyżakom. Po wygranej bitwie władca wrócił do świątyni, by na ołtarzu złożyć wota, a kilka lat później, gdy zatwierdzał prawa koronne Czerwińska. Do kościoła z niezwykłym darem – po zawarciu z krzyżakami pokoju toruńskiego – przybył także wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk. Były to znajdujące się w nim do dziś relikwie św. Barbary. Wizyty w świątyni składali także inni władcy – wśród nich byli Władysław IV, Zygmunt III Waza i Jan Kazimierz.

Kościół, którego cechą charakterystyczną są dwie trzykondygnacyjne wieże, wzniesiono z ociosanych bloków kamienia i granitu. Do dziś bryłę wyróżnia zróżnicowana kolorystyka poszczególnych jego części, które w stylu gotyckim i barokowym dobudowywano do oryginalnej konstrukcji na przestrzeni wieków.

We wnętrzu kościoła z kolei zobaczyć można historyczny portal, a także odkryte w połowie XX wieku podczas remontu kościoła freski z XIII wieku, które przedstawiające sąd ostateczny. Odkryto je ponad barokowym sklepieniem, a następnie przeniesiono na ścianę południową świątyni. Z kolei w dwóch górnych rzędach ściany wschodniej zobaczyć można malowidła ze sceny z księgi Genesis.

Ołtarz główny wykonany został w Krakowie w I połowie XVII wieku. Jego centralną cześć zajmuje uważany za cudowny obraz Matki Boskiej Czerwińskiej. Jest to jedna z najpiękniejszych w Polsce replik rzymskiego obrazu z bazyliki Santa Maria Maggiore, którą namalował na początku XVII wieku artysta Łukasza z Łowicza. Do dziś przed obrazem corocznie modlą się setki tysięcy pielgrzymów, ściągających do Czerwińska z całej Polski.