Węgrów to świetny cel na weekendowy wypad. Malownicza okolica Doliny Liwca zachęca do wycieczek pieszych i kajakowych, a miasteczko to idealne miejsce, aby zanurzyć się w bliższej i dalszej historii. Spacer po Węgrowie – jednym z ważnych ośrodków w dawnym Księstwie Mazowieckiem – trzeba koniecznie rozpocząć od urokliwego rynku z barokową bazyliką, efektowną fontanną i zabytkowym Domem Gdańskim. Nic tylko kupić lody w pobliskiej lodziarni, przysiąść na ławeczce i włączyć wyobraźnię. W średniowieczu musiało tu być gwarno przy okazji licznych targów.
Założony w XIV w. Węgrów uzyskał prawa miejskie w 1441 r., gdy o Podlasie rywalizowały Księstwo Mazowieckie i Litwa. Miał ugruntować władzę książąt nad Podlasiem, ale szybko stał się miastem litewskim. Pięć lat po nadaniu miastu praw miejskich książę Bolesław IV zrzekł się Podlasia i od tej pory Węgrów stał się częścią Litwy. Przybywali tu jednak nadal wysłannicy książąt mazowieckich, bo przez Węgrów biegł Wielki Gościniec Litewski, który łączył Warszawę z Wilnem.
Twardowski w zakrystii
Sercem Węgrowa jest stojąca na Rynku Mariackim Bazylika Wniebowzięcia NMP oraz św. Piotra, Pawła, Andrzeja i Katarzyny. W obecnym kształcie została wzniesiona przez Jana Dobrogosta Krasińskiego na początku XVIII w. według projektu architekta Tylmana z Gameren. Stoi w miejscu wcześniejszej świątyni, którą w 1414 r. ufundował Piotr Pilik – marszałek księcia mazowieckiego Siemowita IV.
W zakrystii znajduje się jeden z najbardziej tajemniczych artefaktów znanych z ziem polskich – wykonane ze stopu złota i srebra, ważące 17 kg, pęknięte na trzy części, zmatowiałe lustro. Łacińska inskrypcja wykonana na jego ramie głosi, że ,,Tym lustrem zabawiał innych, magiczne sztuki okazując, Twardowski, lecz obecnie obrócone jest ono na służbę Bogu’’. Ponoć przed śmiercią słynny czarnoksiężnik – niemiecki mag i alchemik Durentius, czyli Twardy, który został zapamiętany w polskiej tradycji jako Pan Twardowski – podarował lustro biskupowi Franciszkowi Krasińskiemu. Ten zaś złożył je jako wotum w kościele. Lustro wisi jednak tak, żeby nikt nie mógł się w nim przejrzeć, można by bowiem zobaczyć w nim swoją przyszłość, a nawet… diabła. Tak przynajmniej mówi legenda.
Porwany w Rzymie
Z mistrzem Twardowskim i magicznym lustrem związana jest także pewna znana opowieść. Na prośbę króla Zygmunta Augusta Twardowski miał wywołać ducha Barbary Radziwiłłówny – zmarłej żony władcy. Według legendy ukazała się ona w tajemniczym lustrze. Mistrz prosił króla, by nie dotykał zjawy, bo spadnie na niego nieszczęście. Gdy jednak król ujrzał Barbarę, nie mógł powstrzymać się, by jej nie objąć. Czar prysł, lustro pękło, a na króla i Twardowskiego spadły nieszczęścia. Zygmunt August zmarł wkrótce w Knyszynie, Twardowski zaś został porwany z karczmy Rzym w Mystkach (k. Wysokiego Mazowieckiego) przez… diabły.
Ponoć wcześniej zaprzedał duszę, podpisując cyrograf, w którym był warunek, że odda ją jedynie w Rzymie. Niektórzy twierdzili jednak, że Twardowskiego wcale nie porwały diabły, lecz ludzie z krwi i kości. Twardowski tak naprawdę nie wywołał ducha Barbary, ale podstawił łudząco do niej podobną dwórkę. By sprawa nie wyszła na jaw, Twardowskiego porwali inicjatorzy mistyfikacji.
Dzielnica protestancka
Co jeszcze warto zobaczyć w Węgrowie? Jeśli jeszcze jesteśmy na rynku warto zatrzymać się przy Domu Gdańskim – dawny zajazd z XVIII wieku, zbudowany w stylu barokowym. Obecnie mieści się w nim Miejska Biblioteka Publiczna. Kilkaset metrów od rynku zaczyna się była dzielnica protestancka z autentycznymi parterowymi, drewnianymi domami mieszkalnymi z XVIII-XX wieku (ul. Gabriela Narutowicza) oraz klasycystycznym kościołem ewangelickim Świętej Trójcy wzniesionym w latach 1836- 1841 dla gminy luterańskiej.
Warto także zajrzeć do klasztoru reformatów zbudowanego w 1693 roku, a 150 lat później zmienionego w cerkiew prawosławną. W sąsiedztwie klasztoru znajduje się barokowe kolegium bartolomitów zbudowane w latach 1708-1712. Po II wojnie światowej gmach został odebrany Kościołowi katolickiemu i zwrócony dopiero w 2003 roku. Historię o szkockich osadnikach potwierdza zaś cmentarz protestancki z nagrobkami tkaczy szkockich z XVIII wieku (Pętla Siedlecka), na które również warto zwrócić uwagę.
Ślub Lecha Wałęsy
Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz św. Piotra, Pawła, Andrzeja i Katarzyny w Węgrowie ma także swoją współczesną historię. W 1969 r. wziął tutaj ślub przyszły laureat pokojowej Nagrody Nobla oraz prezydent RP Lech Wałęsa. Jego wybranka, Danuta Gołoś, pochodziła bowiem z podwęgrowskiej wsi Kolonia Krypy. Ojciec Danuty był rolnikiem, gospodarował na kilku hektarach, a przyszła prezydentowa była drugim spośród dziewięciorga rodzeństwa.
Centrum Informacji i Promocji Turystycznej
siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej w Węgrowie
ul. Rynek Mariacki 11, 07-100 Węgrów
tel. (25) 792 24 74
[email protected]
Informacje: